Endemik Türler ve Antalya Çiğdemi

Endemik Yunanca “endemos” kelimesinden gelmektedir [4]. Yeryüzünün yalnızca belirli bölgelerinde yayılış gösteren yani yaşam alanı belirli bir bölgeyle sınırlı canlı tür ya da cinslerine endemik bitki türü denir [1]. Türkiye, Dünya’da en çok bitki türü barındıran ülkeler arasında yer alır. Avrupa Kıtası, Türkiye’nin yaklaşık 15 katı büyüklüğe sahip olmasına rağmen, tüm Avrupa Kıtası’nda yaklaşık 12.000 bitki türü yer alırken Türkiye’de 12.000’den fazla bitki türü bulunmaktadır [2]. Türkiye’de yetişen endemik bitki türleri yaklaşık 3000 civarındadır. Bu özelliği ile Türkiye, tüm Avrupa’dakinden daha fazla endemik bitki türüne sahiptir [5]. Türkiye’nin, barındırdığı endemik bitki türleri bakımdan zengin olmasının nedenleri arasında ülkemizin kıtaları birbirine bağlayan kritik bir coğrafyada oluşu, dağlık ve engebeli bölgelerinin fazla oluşu, yağış yönünden zengin oluşu ve dört iklimin yaşanıyor oluşunu sayılabilir [4]. Türkiye’nin bitki zenginliğinin başka bir nedeniyse ilk çağlara kadar uzanıyor. Buzul çağlarının yaşandığı dönemde Anadolu toprakları, nispeten daha elverişli iklim şartları nedeniyle bitki türleri için bir sığınak olmuş. Bu da sonraki yüzyıllarda bitki gen türlerinin bu topraklarda yetişmesine zemin hazırlamış. Diğer taraftan, Türkiye’nin kendine has coğrafi yapısı da farklı bitki türlerine uygun yaşam alanı sağlıyor. Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde doğu-batı doğrultusunda uzanan dağlar, güçlü bir set işlevi görerek denizin sert etkisinin iç bölgelere ulaşmasına engel oluyor. Bunun üzerine Ege’de dağların kıyıya dik uzanması da eklenince coğrafi yapı, Türkiye’yi farklı sıcaklık ve nem oranlarının yaşandığı önemli bir bölge haline getiriyor. Endemik bitkilerin en çok yaşadığı şehirler ise Antalya, Mersin, Konya, Sivas, Kayseri ve Muğla’dır. Bu türlerin az olduğu şehirler ise Bartın peşinden Yalova, Edirne, Düzce ve Zonguldak gelmektedir. Endemik bitkiler beslenme, ilaç ve turizm için önemli bir potansiyel kaynaktır [6].  Kasnak meşesi, sığla ağacı, ispir meşesi, kazdağı göknarı ve Antalya çiğdemi bunlardan bazılarıdır [4]. Sadece Türkiye’de görülen bitkiler arasında bulunan Antalya Çiğdemi, adından da anlaşılacağı gibi yalnızca Antalya’da yetişen bir türdür. Çok yıllık bir bitkidir. Dağınık quercuz ormanlarında dağınık halde bulunur. Ekim ayından Aralık ayına kadar çiçek açar ve çiçeklerini korur. Genellikle 1000 metre civarındaki yükseltilerde görülür. Aynı kökten yıllarca yeni filizler verebilir [3]. Antalya İlinde yetişen ve ülkemize özgü (endemik) olan Antalya Çiğdemi (Crocus antalyensis subsp. Antalyensis) pul olarak basılan yedi bitki türü arasında yerini almaktadır [2].

Özlem Yıldırım

KAYNAKLAR

1-https://www.vanhavadis.com/foto/5591263/sadece-turkiyede-yetisen-bitki-turleri

2- http://www.burdurilkadim.com/haber-antalya-cigdemi-pul-oldu-15390.html

3- https://www.turktoyu.com/yalnizca-turkiye-de-yetisen-endemik-bitki-turleri

4- https://www.turktoyu.com/yalnizca-turkiye-de-yetisen-endemik-bitki-turleri

5- https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye%27deki_endemik_bitkiler_listesi

6-https://www.1000ciftci1000bereket.com/endemik-bitkiler-toprak-ananin-sundugu-essiz-ve-rengarenk-zenginlik/