ESO Teleskobu Gezegen Doğumunun İşaretlerini Görüyor

İlhan Vardar tarafından 8 Şubat 20218 Şubat 2021 tarihinde yayınlandı

589 views

Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskobu (ESO’nun VLT) ile yapılan gözlemler, doğmakta olan bir gezegen sisteminin işaretlerini ortaya çıkardı. Genç yıldız AB Aurigae’nin çevresinde, gökbilimcilerin, bir gezegenin oluşuyor olabileceği bölgeyi işaret eden bir ‘bükülme’ ile belirgin bir sarmal yapı tespit ettikleri yoğun bir toz ve gaz diski yatıyor. Gözlemlenen özellik, bir bebek gezegenin var olduğunun ilk doğrudan kanıtı olabilir.

Observatoire de Paris, PSL Üniversitesinde, Araştırmayı yöneten Anthony Boccaletti “ Binlerce Ötegezegen tespit edilmiştir. Ancak onların nasıl oluştuğu hakkında görüntü yoktu.” diyor. Gökbilimciler, AB Aurigae gibi genç yıldızları çevreleyen tozlu disklerde, soğuk gaz ve toz kümesinin bir araya gelmesiyle gezegenlerin doğduğunu biliyorlar. ESO teleskobu ile yaptığı yeni gözlemler, bilim insanlarının bu süreci daha iyi anlamalarına yardımcı olacak önemli ipuçları sağlıyor.

“ Biz gezegenlerin meydana geldiği zaman gerçekten anı yakalamak için çok genç sistemleri gözlemlememiz gerekir ,” diyor Boccaletti . Ancak gökbilimciler şimdiye kadar bu genç disklerin yeterince keskin ve derin görüntülerini, bebek bir gezegenin var olabileceği noktayı işaret eden “bükülme” yi gözlemleyemediler.

Yeni görüntüler, Auriga (The Charioteer) takımyıldızında Dünya’dan 520 ışık yılı uzaklıkta bulunan AB Aurigae çevresinde çarpıcı bir toz ve gaz sarmalı içeriyor. Astrophysics’ten Emmanuel Di Folco , bu tip spirallerin gazı “tekmeleyen” bebek gezegenlerin varlığına işaret ederek ” diskte dalga şeklinde karışıklıklar yarattığını , bir nevi gölde bir teknenin çalkalanmasına benzer ” diyor. Gezegen merkezi yıldızın etrafında dönerken, bu dalga spiral bir kola dönüşür. Yeni AB Aurigae görüntünün merkezine çok parlak sarı ‘büküm’ bölgesi Güneş’ten Neptün ile yaklaşık aynı uzaklıkta yer almaktadır. Ekibin bir gezegenin oluştuğuna inandığı yerdir.

ESO’nun ortak olduğu Atacama Büyük Milimetre / milimetre-altı Dizisi ( ALMA ) ile birkaç yıl önce yapılan AB Aurigae sisteminin gözlemleri , yıldız çevresinde devam eden gezegen oluşumunun ilk ipuçlarını sağladı. ALMA görüntüleri , bilim adamları diskin iç bölgesi içinde yatan yıldıza yakın iki sarmal gaz kolu gördü. Daha sonra, 2019 ve 2020 yılında, Boccaletti , Tayvan, ABD ve Belçika’dan gökbilimciler daha net bir görüntü yakalamak için Şili’de SPHERE ile ve AB Aurigae sisteminin bugüne kadar elde edilen en iyi görüntüsünü görüntülediler.

SPHERE’nin güçlü görüntüleme sistemiyle gökbilimciler, küçük toz taneciklerinden ve iç diskten gelen emisyonlardan daha sönük ışığı görebiliyorlardı. Böylece ilk olarak ALMA tarafından tespit edilen sarmal kolların varlığını doğruladılar ve ayrıca diskte devam eden gezegen oluşumunun varlığına işaret eden bir başka dikkat çekici özelliği, bir ‘bükülme’ tespit ettiler. Yine LAB’den ortak yazar Anne Dutrey, “Gezegen oluşumunun bazı teorik modellerinde bükülme bekleniyor” diyor ve ekliyor: ” Biri gezegenin yörüngesinin içine doğru dolanan, diğeri dışa doğru genişleyen iki sarmalın bağlantısına karşılık geliyor. Diskteki gaz ve tozun şekillendirici gezegene girmesine ve büyümesine izin veriyorlar . “

ESO, güneş dışı dünyaları incelemek için ALMA ve SPHERE’nin en son çalışmasından yararlanacak olan 39 metrelik Son Derece Büyük Teleskopu inşa ediyor. Boccaletti’nin açıkladığı gibi, bu güçlü teleskop gökbilimcilerin yapım aşamasındaki gezegenlerin daha da ayrıntılı görüntülerini elde etmelerini sağlayacak. ” Gazın dinamiklerinin gezegenlerin oluşumuna nasıl katkıda bulunduğunu doğrudan ve daha kesin bir şekilde görebilmeliyiz ” diye bitiriyor.

AB Aurigae çevresindeki diskin KÜRE görüntüsü