Jüpiter’in Öfke Saçan Çalkantılı Fırtınaları

Diğer tüm gezegenlerin toplamından daha büyük olan Jüpiter, gerçekten güneş sistemimizin kralıdır. Renkli, bantlı yapılar halinde dizilen dönen bulutlar yıldan yıla değişmektedir. Zengin renkler, Jüpiter’in ağırlıklı olarak hidrojen / helyum atmosferindeki eser bileşikler tarafından üretilir. Kasırga ve kuvvetli rüzgarlar bu bulutları itiyor ve yükselen akıntılar, Dünya’da görülenden çok daha güçlü şimşek çakmalarıyla parlıyor.

Hubble Uzay Teleskobu, Jüpiter’in fırtınalı havasını izlemek için bir “hava durumu uydusu” görevi görüyor. Dünya’yı yutacak kadar büyük bir fırtına olan ikonik Büyük Kırmızı Leke, Hubble görüntülerinde biraz küçüldüğünü gösteriyor, ancak yine de bir kargo gemisi gibi bulutların arasından geçerek tüm güney atmosferine hükmediyor.

25 Ağustos 2020’de NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu tarafından alınan Jüpiter’in bu son görüntüsü, gezegen Dünya’dan 653.393.664 kilometre uzakta iken çekildi. Hubble’ın keskin görüşü, araştırmacılara canavar gezegenin çalkantılı atmosferi hakkında güncellenmiş bir hava durumu raporu veriyor.

Hubble’ın anlık görüntüsünün benzersiz ve heyecan verici bir detayı, orta kuzey enlemlerinde, gezegenin etrafında saatte 560 kilometre hızla hareket eden parlak beyaz bir fırtına olarak görünüyor. Bu tek bulut, 18 Ağustos 2020’de patladı ve yerdeki gözlemciler, daha sonra aynı enlemde ortaya çıkan iki tane daha keşfettiler.

Bu bölgede fırtınaların her altı yılda bir ortaya çıkması yaygın olsa da, genellikle aynı anda birden fazla fırtına ile birlikte, Hubble gözlemlerinin zamanlaması, yapıyı evriminin ilk aşamalarında, göstermek için mükemmeldir . 

Hubble’ın morötesi / görünür / kızılötesine yakın ışık görüntüsündeki karmaşık “kırmızı, beyaz ve mavi” renklere sahip küçük, yuvarlak özellikler vardır.. Bu tür ayrık özellikler tipik olarak Jüpiter’de dağılır ve geride yalnızca bulut renkleri ve rüzgar hızlarındaki değişiklikleri bırakır, ancak Satürn’deki benzer bir fırtına uzun süreli bir girdaba yol açar. Jüpiter ve Satürn fırtınalarının sonrasındaki farklılıklar, atmosferlerindeki zıt su bolluklarıyla ilgili olabilir, çünkü su buharı, bu fırtına püskürmeleriyle açığa çıkabilecek büyük miktarda depolanmış enerjiyi yönetebilir.

Hubble, gezegenin güney yarım küresinde saat yönünün tersine yuvarlanan Büyük Kırmızı Leke’nin önündeki bulutlara doğru ilerlediğini ve beyaz ve bej şeritlerden oluşan bir çağlayan oluşturduğunu gösteriyor. Büyük Kırmızı Leke, çekirdeği ve en dıştaki şeridi daha koyu kırmızı görünen şu anda son derece zengin bir kırmızı renktir.

Araştırmacılar, Büyük Kırmızı Leke’nin şu anda yaklaşık 15,771 km genişliğinde ve Dünya’yı yutacak kadar büyük olduğunu söylüyor. 1930 yılına dayanan teleskopik gözlemlerde belirtildiği gibi süper fırtına hala küçülüyor, ancak azalan boyutunun nedeni tam bir muamma.

Araştırmacıların değiştiğini fark ettikleri bir diğer özellik ise, gökbilimciler tarafından bu görüntüde Büyük Kırmızı Leke’nin hemen altında görünen, Küçük Kırmızı Nokta  olarak adlandırılan Oval BA. Son birkaç yıldır Küçük Kırmızı Nokta ,2006’da kırmızı göründükten sonra orijinal beyaz tonuna dönüyordu. Ancak, şimdi bu fırtınanın özü biraz kararıyor gibi görünüyor. Bu,Küçük Kırmızı Nokta’nın bir kez daha kuzenine daha benzer bir renge dönme yolunda olduğunu gösterebilir.

Hubble’ın görüntüsü, Jüpiter’in yüksek rakımdaki beyaz bulutlarını, özellikle turuncumsu bir hidrokarbon dumanının etrafını sardığı gezegenin ekvatoru boyunca temizlediğini gösteriyor.
Bu Hubble görüntüsü, Outer Planets Atmospheres Legacy programının veya OPAL’ın bir parçası olarak alınan tüm gezegenin yıllık haritalarının bir parçasıdır. Program, fırtınalarındaki, rüzgarlarındaki ve bulutlarındaki değişiklikleri aramak için dış gezegenlerin yıllık Hubble küresel görünümlerini sağlar.

İlhan Vardar

Kaynak : :NASA , ESA , A. Simon (NASA / GSFC), MH Wong (California Üniversitesi, Berkeley) ve OPAL ekibi  Sürüm Kimliği: 2020-42