Kozmik Bir Gizem: Devasa Bir Yıldızın Kaybolması

2001 ve 2011 yılları arasında, çeşitli gökbilimci ekipleri Kinman Cüce galaksisinde bulunan gizemli büyük yıldızı inceledi ve gözlemleri, onun evriminin geç bir aşamasında olduğunu gösterdi. Allan’ın İrlanda, Şili ve ABD’deki arkadaşları, çok büyük yıldızların hayatlarını nasıl sona erdirdiği hakkında daha fazla bilgi edinmek istediler ve Kinman Cüce galaksisindeki nesne mükemmel bir hedef gibi görünüyordu. Ancak 2019’da ESO’nun VLT’sini uzak galaksiye yönlendirdiklerinde, yıldızı bulamadılar. “ yıldızın yok olduğunu öğrenmek bisi çok şaşırttı! ” diyor yıldızla ilgili bir çalışmayı yöneten Allan.

Kova takımyıldızında yaklaşık 75 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan Kinman Cüce galaksisi, gökbilimcilerin yıldızlarını tek tek görmeleri için çok uzak, ancak bazılarının imzalarını tespit edebiliyorlar. 2001’den 2011’e kadar, galaksiden gelen ışık Güneş’ten 2,5 milyon kat daha parlak  “değişken” yıldız barındırdığına dair kanıtlar gösteriyor . Bu tür yıldızlar kararsızdır ve ara sıra spektrumlarında ve parlaklıklarında dramatik değişimler gösterirler. Bu değişimlerle bile, parlak mavi değişkenler bilim adamlarının belirleyebileceği belirli izler bırakıyorlar, ancak ekibin 2019’da topladığı verilerde bu izler bulunmuyor ve yıldıza ne olduğunu merak etmelerine neden oluyor. “Bu kadar büyük bir yıldızın parlak bir süpernova patlaması oluşturmadan ortadan kaybolması son derece olağandışıdır ”diyor Allan.

Grup ilk olarak ESPRESSO cihazını Ağustos 2019’da VLT’nin dört adet 8 metrelik teleskopunu aynı anda kullanarak yıldıza çevirdi . Ancak daha önce parlak yıldızın varlığına işaret eden işaretleri bulamadılar. Birkaç ay sonra grup,X-shooter aletini, ESO’nun VLT’sinde denediler ve yine yıldızdan hiçbir iz bulamadılar.

Ekip daha sonra X-shooter ve ESO’nun Şili Atacama Çölü’nde bulunan VLT üzerindeki UVES  cihazı ve başka yerlerdeki teleskoplar kullanılarak toplanan eski verilere yöneldi . ” ESO Bilim Arşiv Tesisi, 2002 ve 2009 , ”diyor Şili’deki ESO’da çalışan astronom olan ve çalışmaya katılan Andrea Mehner. ” 2002 yüksek çözünürlüklü UVES spektrumlarının 2019’da elde ettiğimiz gözlemlerle ESO’nun en yeni yüksek çözünürlüklü spektrografı ESPRESSO ile karşılaştırılması, hem astronomik hem de enstrümantasyon açısından özellikle aydınlatıcıydı .”

Eski veriler, Kinman Cüce Galaksisi’ndeki yıldızın, muhtemelen 2011’den sonra sona eren güçlü bir patlama döneminden geçebileceğini gösteriyor. Bunun gibi parlak mavi değişken yıldızlar, yaşamları boyunca dev patlamalar yaşayarak ‘kütle kaybı oranının yükselmesi ve parlaklıklarının önemli ölçüde artmasına neden olma eğilimlidirler.

Gökbilimciler, gözlemlerine ve modellerine dayanarak, bu olası patlama ile ilgili olarak yıldızın ortadan kaybolması ve süpernovanın olmaması için iki açıklama önerdiler. Patlama, parlak mavi değişkenin daha az parlak bir yıldıza dönüşmesine neden olmuş olabilir, bu da kısmen tozla gizlenebilir. Ekip, alternatif olarak yıldızın bir süpernova patlaması oluşturmadan bir kara deliğe dönüşmüş olabileceğini söylüyor. Bu nadir görülen bir olaydır: Büyük yıldızların nasıl öldüğüne dair mevcut anlayışımız, çoğunun yaşamlarını bir süpernovada sona erdirdiğine işaret ediyor.

Bu yıldızın kaderinin ne olduğunu doğrulamak için gelecekteki çalışmalara ihtiyaç var. 2025’te faaliyete geçmesi planlanan ESO’nun Aşırı Büyük Teleskopu (ELT), Kinman Cüce Galaksisi uzak galaksilerdeki yıldızları çözerek bunun gibi kozmik gizemleri çözmeye yardımcı olması bekleniyor.

Sanatçının kaybolan yıldız hakkındaki izlenimi

Kinman Cüce galaksisinin Hubble görüntüsü

Kinman Cüce galaksisinin Kova Takımyıldızı’ndaki konumu

Kinman Cüce galaksisinin bulunduğu gökyüzü bölgesinin geniş alan görünümü

İlhan Vardar

Kaynak : eso2010 – Bilim Bülteni