Kozmik Bir Gizem: Devasa Bir Yıldızın Kaybolması

İlhan Vardar tarafından tarihinde yayınlandı

906 views
Gökbilimciler, Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskopunu (VLT) kullanarak bir cüce galaksideki kararsız büyük bir yıldızın kaybolduğunu keşfettiler. Bilim adamları, bunun yıldızın daha az parlak hale geldiğini ve kısmen tozla örtüldüğünü  düşünüyor. Alternatif bir açıklama, yıldızın bir süpernova üretmeden  kara deliğe dönüştüğüdür. İrlanda’daki Trinity College Dublin’den ekip lideri ve doktora öğrencisi Andrew Allan, “Doğruysa, bu hayatını bu şekilde sonlandıran böyle bir canavar yıldızın ilk doğrudan tespiti olacaktır” diyor.

2001 ve 2011 yılları arasında, çeşitli gökbilimci ekipleri Kinman Cüce galaksisinde bulunan gizemli büyük yıldızı inceledi ve gözlemleri, onun evriminin geç bir aşamasında olduğunu gösterdi. Allan’ın İrlanda, Şili ve ABD’deki arkadaşları, çok büyük yıldızların hayatlarını nasıl sona erdirdiği hakkında daha fazla bilgi edinmek istediler ve Kinman Cüce galaksisindeki nesne mükemmel bir hedef gibi görünüyordu. Ancak 2019’da ESO’nun VLT’sini uzak galaksiye yönlendirdiklerinde, yıldızı bulamadılar. “ yıldızın yok olduğunu öğrenmek bisi çok şaşırttı! ” diyor yıldızla ilgili bir çalışmayı yöneten Allan.

Kova takımyıldızında yaklaşık 75 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan Kinman Cüce galaksisi, gökbilimcilerin yıldızlarını tek tek görmeleri için çok uzak, ancak bazılarının imzalarını tespit edebiliyorlar. 2001’den 2011’e kadar, galaksiden gelen ışık Güneş’ten 2,5 milyon kat daha parlak  “değişken” yıldız barındırdığına dair kanıtlar gösteriyor . Bu tür yıldızlar kararsızdır ve ara sıra spektrumlarında ve parlaklıklarında dramatik değişimler gösterirler. Bu değişimlerle bile, parlak mavi değişkenler bilim adamlarının belirleyebileceği belirli izler bırakıyorlar, ancak ekibin 2019’da topladığı verilerde bu izler bulunmuyor ve yıldıza ne olduğunu merak etmelerine neden oluyor. “Bu kadar büyük bir yıldızın parlak bir süpernova patlaması oluşturmadan ortadan kaybolması son derece olağandışıdır ”diyor Allan.

Grup ilk olarak ESPRESSO cihazını Ağustos 2019’da VLT’nin dört adet 8 metrelik teleskopunu aynı anda kullanarak yıldıza çevirdi . Ancak daha önce parlak yıldızın varlığına işaret eden işaretleri bulamadılar. Birkaç ay sonra grup,X-shooter aletini, ESO’nun VLT’sinde denediler ve yine yıldızdan hiçbir iz bulamadılar.

Ekip daha sonra X-shooter ve ESO’nun Şili Atacama Çölü’nde bulunan VLT üzerindeki UVES  cihazı ve başka yerlerdeki teleskoplar kullanılarak toplanan eski verilere yöneldi . ” ESO Bilim Arşiv Tesisi, 2002 ve 2009 , ”diyor Şili’deki ESO’da çalışan astronom olan ve çalışmaya katılan Andrea Mehner. ” 2002 yüksek çözünürlüklü UVES spektrumlarının 2019’da elde ettiğimiz gözlemlerle ESO’nun en yeni yüksek çözünürlüklü spektrografı ESPRESSO ile karşılaştırılması, hem astronomik hem de enstrümantasyon açısından özellikle aydınlatıcıydı .”

Eski veriler, Kinman Cüce Galaksisi’ndeki yıldızın, muhtemelen 2011’den sonra sona eren güçlü bir patlama döneminden geçebileceğini gösteriyor. Bunun gibi parlak mavi değişken yıldızlar, yaşamları boyunca dev patlamalar yaşayarak ‘kütle kaybı oranının yükselmesi ve parlaklıklarının önemli ölçüde artmasına neden olma eğilimlidirler.

Gökbilimciler, gözlemlerine ve modellerine dayanarak, bu olası patlama ile ilgili olarak yıldızın ortadan kaybolması ve süpernovanın olmaması için iki açıklama önerdiler. Patlama, parlak mavi değişkenin daha az parlak bir yıldıza dönüşmesine neden olmuş olabilir, bu da kısmen tozla gizlenebilir. Ekip, alternatif olarak yıldızın bir süpernova patlaması oluşturmadan bir kara deliğe dönüşmüş olabileceğini söylüyor. Bu nadir görülen bir olaydır: Büyük yıldızların nasıl öldüğüne dair mevcut anlayışımız, çoğunun yaşamlarını bir süpernovada sona erdirdiğine işaret ediyor.

Bu yıldızın kaderinin ne olduğunu doğrulamak için gelecekteki çalışmalara ihtiyaç var. 2025’te faaliyete geçmesi planlanan ESO’nun Aşırı Büyük Teleskopu (ELT), Kinman Cüce Galaksisi uzak galaksilerdeki yıldızları çözerek bunun gibi kozmik gizemleri çözmeye yardımcı olması bekleniyor.

Sanatçının kaybolan yıldız hakkındaki izlenimi

Bu resim, Kinman Cüce galaksisindeki parlak mavi değişken yıldızın gizemli ortadan kaybolmadan önce nasıl göründüğünü göstermektedir.
Kredi: ESO / L. Calçada

Kinman Cüce galaksisinin Hubble görüntüsü

PHL 293B olarak da bilinen Kinman Cüce galaksisinin, 2011 yılında, büyük yıldızın ortadan kaybolmasından önce NASA / ESA Hubble Uzay Teleskobu’nun Geniş Alan Kamerası 3 ile çekilmiş görüntüsü. Yaklaşık 75 milyon ışıkyılı uzaklıkta bulunan gökada, gökbilimcilerin kendi yıldızlarını net bir şekilde çözümleyemeyecekleri kadar uzakta, ancak 2001 ile 2011 arasında yapılan gözlemlerde, büyük yıldızın imzalarını tespit ettiler. Bu imzalar daha yeni verilerde mevcut değildi.
Kredi:
NASA, ESA / Hubble, J. Andrews (U. Arizona)

Kinman Cüce galaksisinin Kova Takımyıldızı’ndaki konumu

Bu grafik, gizemli, parlak mavi bir değişken yıldızın kaybolduğu Kinman Cüce galaksisinin konumunu göstermektedir. Bu harita, iyi koşullar altında çıplak gözle görülebilen yıldızların çoğunu göstermektedir ve sistemin kendisi kırmızı bir daire ile işaretlenmiştir.
Kredi: ESO, IAU ve Sky & Telescope

Kinman Cüce galaksisinin bulunduğu gökyüzü bölgesinin geniş alan görünümü


Bu geniş alan görüntüsü, Kinman Cüce galaksisinin bulunabileceği Kova takımyıldızındaki gökyüzü bölgesini gösterir. .
Kredi: ESO / Digitized Sky Survey 2. Teşekkür: Davide De Martin

İlhan Vardar

Kaynak : eso2010 – Bilim Bülteni

Kategoriler: BilimUzay

2 yorum

Yurdanur BİLGİN · 16 Şubat 2021 01:49 tarihinde

Çok teşekkürler sevgili Facebook arkadaşım.
Üç yıl önce Ege Üniversitesi’nde “Tazelenme Fakültesi”ne kaydolmuştum ve ikinci sınıfa geçtim. Gök bilimleri olarak Astronomi ve Kozmoloji Dersleri de vardı. Felsefenin dışında bunlar en sevdiğim derslerdi. Altmışlı yıllarda lisede Astronomi okumuştuk. Ders kitabımızı “İsmail Gökmen” adlı bir gökbilimci yazmıştı.
Bunları niçin mi yazıyorum?..
Buraya gönderdiğiniz bilgiler için size teşekkürler ediyorum. İnsanın her şeyi bilmesi mümkün değil; ustaların ustaları bile her gün gelişen teknoloji ile yine öğrenmek durumunda kalıyorlar. Sağ olun siz meraklısı için bilgilerinizi bizlerle paylaşıyorsunuz.
Tekrar teşekkürler… Kalın sağlıcakla.

    İlhan Vardar · 17 Şubat 2021 16:47 tarihinde

    İlginiz ve desteğinize çok teşekkürler. Ülkemizde fazla önemsenmeyen Popüler Bilim konusunda elimden geldiğince ilgi alanım olan dallarda farkındalık adına yazmaya çalışıyorum. Sizlerin destekleri beni daha da şevklendiriyor. Sağolun varolun…

Bir cevap yazın

Avatar placeholder

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

RSS
Follow by Email
Instagram