UZAYDA SUYUN VARLIĞI KONULU KONFERANSLAR

Özet

Hidrojen, uzayda en çok bulunan bir elementtir. Oksijen ise yıldızlarda oluşuyor ve süpernova patlamaları ile uzayın her yanına saçılıyor. Bu iki element, yıldız oluşturan bulutsularda bir araya geliyor ve suyu oluşturuyorlar. Zamanla bulutsular yoğunlaşarak gökcisimlerine dönüşüyorlar.

Dünyadaki bütün uzay ajansları “Uzayda suyun varlığı” hakkında araştırmalar yapmakta ve  elde ettikleri sonuçları duyurmaktadır. Bu makalede “uzayda suyun varlığı” konulu konferanslar incelenmiştir.

1.Giriş  

Orion bulutsusunun, her 24 saatte bir, Dünya’nın okyanuslarını dolduracak miktarda su oluşturduğu keşfedildi. Gökadamızda, bu tür bulutsuların sayısının milyonlarca olduğu düşünülüyor. Bu bulutsular, durmadan su üretiyorlar. Radyo gökbilimciler, gökadamız Samanyolu dışındaki diğer gökadalarda da suyun izlerini gözlediler. 1996’da, astronomlar, uzayın derinliklerinde su buldu. Astronomlar uzun süredir, “suyun yıldızların ve gezegenlerin oluşumunda” önemli bir rol oynadığını düşünüyorlar. Avrupa Uzay Ajansı’nın Kızılötesi Astronomi Uydusu’nu fırlatması ile ilk kez, 2600 ışık yılı uzakta bulunan Cygnus takımyıldızının karbonca zengin nebulası, suyun varlığının kanıtlanması için astronomlara olanak sağladı. Nebula, yıldızlar arası karışık gaz yığını ve gezegenlerin oluştuğu yer olarak düşünülen toz bulutsusu kümesini oluşturmaktadır. Bu araç, ayrıca dev yıldız Hydra’daki su buharını ortaya çıkardı. O zamandan beri, astronomlar çeşitli diğer kaynaklarda suyu gözlemleyebildiler[1].

1.Astronomi Kavramları

1.1.Uzay

Uzay, Dünya’nın atmosferi dışında ve diğer gök cisimleri arasında yer alan, gök cisimleri hariç, evrenin geri kalan kısmındaki sonsuz olduğu düşünülen boşluğa verilen isimdir. Ortalama sıcaklığı -271 santigrat derece (°C), mutlak sıfır noktası ise -273.15 (°C). Atmosfer ile uzay arasında kesin bir sınır bulunmamaktadır, fakat Dünya’nın atmosferi yukarı doğru çıkıldıkça incelmektedir. Uzayda tahminen milyarlarca galaksi bulunmaktadır. Bu tahmini galaksilerin içinde tahminen milyonlarca sistemler, gezegenler ve asteroitler bulunmaktadır[2].

1.2.Evren

Evren ya da kâinat, uzay ve uzayda bulunan tüm madde ve enerji biçimlerini içeren bütünün adıdır. Pozitif bilimler açısından evren, gök cisimlerini barındıran uzay ve uzayda yer alan her şeyin toplamıdır. Dolayısıyla modern fizik açısından evren, sonsuz boşluk ve bu boşlukta yer alıp da var olduğunu bildiğimiz bütün atomik âlemlerdir[3].

1.3.Astronomide Sıcaklık Birimleri

Astronomik sıcaklık değerleri genellikle Kelvin (°K) cinsinden verilir.  Santigrat (°C) olarak ifade edilen herhangi bir sıcaklığı °K’e çevirmek için °C=°K-273.15 veya °K=°C+273.15 formülü kullanılır.

Mutlak sıfır, bir maddenin moleküllerinin entropisinin minimum değerine ulaştığı teorik sıcaklıktır.

0 Kelvin, –273.15 °Celsius, 0 Rankine ve –920.34 ° Fahrenhayta eşittir[4].

2.Uzay Ajansı

Herhangi bir uzay ajansı, uzayın keşfini amaçlayan bir organizasyondur[5].

2.1.Uzay Ajanslarının Yetenekleri

Tab.1: İnsanlı ay keşfi yapabilen ajanslar.

Ref.1: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_government_space_agencies

Tab.2: Uzay istasyonu faaliyeti yapabilen ajanslar.

Ref.2: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_government_space_agencies

Tab.3: İnsalı uzay uçuşu yapabilen ajanslar.

Ref.3: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_government_space_agencies

Tab.4: Dünya dışı sonda yapabilen ajanslar.

Ref.4: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_government_space_agencies

Tab.5: Fırlatma yapabilen ajanslar.

Ref.5: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_government_space_agencies

Tab.6: Uydu faaliyeti yapabilen ajanslar.

Ref.6: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_government_space_agencies

Tab.7: Uzay araştırması yapabilen ajanslar.

Ref.7: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_government_space_agencies

Tab.8: Uzay Ajanslarının Bütçesi.

Ref.8: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_government_space_agencies

3.Uzayda Suyun Varlığı Konulu Konferanslar

3.1.”Evrende Su ve Hayat”  konulu konferans

São Paulo Eyalet Üniversitesi (UNESP) ve Brezilya Uzay Araştırmaları Ulusal Enstitüsü (INPE) ile Uzay Araştırmaları Komitesi (COSPAR)’nin ortaklığında 9-13 Kasım 2015’te Brezilya’nın Foz do Iguaçu şehrinde Water and Life in the Universe Conference “Evrende Su ve Hayat Konferansı” düzenlenmiştir[6].

3.2.”Evrende Su : Bulutlardan Okyanuslara” konulu konferans

Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ve Avrupa Uzay Araştırmaları ve Teknoloji Merkezi’nin ortaklığında 12-15 Nisan 2016’da Hollanda’nın Noordwijk şehrinde Water in the Universe : From clouds to Oceans Conference “Evrende Su : Bulutlardan Okyanuslara Konferansı”nı düzenlemiştir[7].

3.3.Konferansların Hedefleri

Su evrende iki yaygın reaktif elementlerden oluşur. Suyun yaygın şekilde evrende bulunması, suyun evrende her yerde bulunduğu anlamına gelir mi? Su nasıl ve nerede oluşturulur ve yok edilir? Su farklı koşullar altında bulunmasının sebebi nedir? Dünya’daki suyun şekilleri nerede oluştu? Dünya’daki su dünyaya nasıl ulaştı?

Atmosferdeki su buharı dünyanın yüzey sularının sadece %0.001 ve Dünya’nın toplam kütlesinin %0.02’si olması suyun Dünya’dan yapılan astronomik gözlemlerinde zorluk çıkarmaktadır. Uzay görevleri yıldızlar arası ortamda, proto yıldızlarda, disk etrafında dönen genç yıldızlarda  ve bizim güneş sistemimiz boyunca belirli fiziksel koşullar altında suyun bütün şekilleri gözlenmiştir. Yıldızlar arası ortamda, bizim galaksimizde, yüksek kırmızıya kaymalı galaksilerde ve evrenin erken dönemlerinde suyun bütün şekilleri bulunmuştur[6-7].

3.4. Konferanslarda Tartışılan Konular

1-Astrofizikte Su

2-Astrobiolojide Su

3-Astrokimyada Su

4- Suyun Uyarılması

5- Yıldız Oluşumunda Su

6- Disk ve Gezegen Oluşumunda Su

7- Güneş Sistemimizde ve Dış Güneş Sistemleri

8- Gökadalar Arası ve Yüksek Kırmızıya Kaymalı Su[6-7].

4.Yıldızların Çevresinde Su Bulundu

ESA’nın Herschel Gözlemevi genç bir yıldızın çevresini saran, binlerce okyanus büyüklüğünde su buharı ve buz barındıran gizli bir yapı ortaya çıkardı.176 ışık yılı uzaklıktaki TW Hydrae adındaki 5-10 milyon yıl yaşındaki yıldızda, çevresini saran yoğun gaz ve toz diski içerisinde yeni gezegen oluşumu gerçekleşiyor. Dünya’daki suyun büyük bir kısmının gezegenimizin oluşumu sırasında çarpan kuyrukluyıldızlardan geldiğine inanılıyor. Herschel’in 103/P Hartley kuyrukluyıldızına yönelik çalışması da bu konuya ışık tutuyor. Şimdiye kadar diğer yıldızların çevresindeki gezegen oluşumu sağlayan diskler hakkında çok fazla şey bilinmiyordu. Keşif Herschel’in HIFI aleti yardımıyla gerçekleşti. Çalışmada adı geçen su buharı miktarı beklenenden daha az bulunsa da bunun nedeninin diskteki buzun yıldızlararası morötesi ışıma nedeniyle buharlaşmasıdır. Bu su, genç yıldızın çevresinde oluşan gezegenler için zengin kaynak olabilir.

Hollanda Leiden Üniversitesi’nden Michiel Hogerheijde: “Güneş Sistemi’nde kuyrukluyıldızların oluşum süreci gibi milyonlarca yıl içinde diskte bulunan suya toz taneciklerinin yapışması olayı gerçekleşiyor olabilir. Bu kuyrukluyıldızların gezegenlerdeki suyun kaynağı olduğuna inanıyoruz” diyor. Bilim insanları önceki yer gözlemleri ve NASA’nın Spitzer Uzay Teleskopu gözlemlerini de birleştirerek ayrıntılı simülasyon oluşturdular. Böylece gezegen oluşumu gerçekleşen bölgelerdeki buz miktarı hesaplanabildi.

Sonuçta HW Hydrae çevresindeki su miktarının Dünya okyanuslarını birkaç bin kez dolduracak kadar çok olduğu belirlendi.” diyor.

Dr. Hogerheijde: “Biz zaten daha önce de üç başka yıldızın çevresinde gezegen oluşumu bölgelerini Herschel ile çalışmıştık. Bu açıdan benzer sonuçlar ortaya çıkacaktır. Ancak sonraki gözlemlerde, nesnelerden şimdikinden üç kat daha uzun mesafelerde çalışma meydana geleceğinden, daha uzun gözlem süresi gerekecek.”diyor.

Dr. Umut Yıldız ise: “Dünyamızda çok büyük oranlarda su bulunmasına rağmen, özellikle bir yıldız oluşum diskinde su bulmak gerçekten çok zordu. Bu nedenle Herschel’in çok değerli gözlem zamanından yaklaşık 20 saat ayrıldı. Sonuç beklenenden daha az su olduğunu ortaya çıkarmış da olsa herkesi heyecanlandıran bir keşif oldu” diyor.

ESA’nın Herschel Proje ekibinden Göran Pilbratt: “Herschel ile yıldız ve gezegen oluşum sürecindeki suyun izi takip edilebilir” diyor.

Araştırma gezegen oluşum disklerinde suyun rolünü anlamak ve kendi gezegenimizde suyun nasıl ortaya çıktığını kestirmek için önemli bir dönüm noktası oluşturuyor[8-9].

5.Sonuç

Yeni radyo teleskoplar, yıldızlar arasındaki çok büyük gaz ve toz bulutlarında su buldu. Bulutlu atmosferin 400 mil üzerindeki yörüngede dolaşan The Submilimeter-Wave Astronomy Satellite (SWAS), astronomlara, uzaydaki suyun ilk net görüntüsünü verdi. Yıldızlar arası toz bulutları, ömürlerini tamamlamış ve patlamış olan eski nesil yıldızların küllerini içerir. Bunlar aynı zamanda yeni nesil yıldız ve gezegenlerin kaynağını teşkil eder. Astronomlar, yeryüzündeki suyun bir kısmının, yıldızlararası toz bulutlarındaki sudan gelmiş olabileceğini düşünüyor[11-14].

Cebrail Ozan Oktar

Referanslar

[1] http://insider.si.edu/2011/02/astronomers-examine-location-and-amount-of-water-in-the-orion-nebula/

[2] https://en.wikipedia.org/wiki/Space

[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Universe

[4] http://ww2010.atmos.uiuc.edu/(Gh)/guides/maps/ctof.rxml

[5] https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_government_space_agencies

[6] http://cosparbrazil2015.org/

[7] http://www.congrexprojects.com/2016-events/16A06

[8] http://www.strw.leidenuniv.nl/WISH/

[9] http://science.sciencemag.org/content/334/6054/338.abstract

[10] https://www.cfa.harvard.edu/swas/

[11] http://tech.mit.edu/V118/N19/dorion.19w.html

[12] http://phys.org/news/2011-02-vapor-space.html

[13] Cebrail Ozan Oktar, Yıldızlar Suyu Nasıl Üretir ?,BUSKİ Genel Müdürlüğü, Su Şehri Bursa Dergisi, Ekim 2015,13.Sayı, Sayfa: 48-50.

[14] Cebrail Ozan Oktar, Güneş Rüzgarları Su Üretiyor,BUSKİ Genel Müdürlüğü, Su Şehri Bursa Dergisi, Ocak 2016,14.Sayı, Sayfa: 49-52.